Ghi nhận doanh thu trong báo cáo tài chính

Mô tả các nguyên tắc và chuẩn mực kế toán chung về ghi nhận doanh thu, các ứng dụng ghi nhận doanh thu cụ thể và ý nghĩa của các lựa chọn ghi nhận doanh thu đối với phân tích tài chính.

I. Tìm hiểu các nguyên tắc và chuẩn mực kế toán về ghi nhận doanh thu

Thu nhập ( income ) là lợi ích kinh tế trong chu kỳ kế toán tăng lên dưới hình thức tăng lên của giá trị tài sản hay giảm đi các khoản nợ phải trả làm tăng vốn chủ sở hữu, trừ các khoản đóng góp của các bên tham gia góp vốn.

1. Nguyên tắc chung ghi nhận doanh thu.

Nguyên tắc kế toán dồn tích ( accrual basis) : Doanh thu được ghi nhận ( được báo cao trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh ) khi rủi ro và lợi ích của quyền sở hữu chuyển giao ( điều này thường xảy ra khi công ty giao hàng hóa hoặc dịch vụ)

• Bán chịu ( Credit sale ) Bán chị là hoạt động bên bán cung cấp hàng hóa/ dịch vụ trước và thực hiện thu tiền sau. Tại thời điểm cung cấp hàng hóa/ dịch vụ , kế toans cung ty ghi Tăng doanh thu / Tăng khoản phải thu. Tại thời điểm thu tiền, kế toán công ty ghi nhận TĂng TS tiền ( các khoản tương đương tiền)/ Giảm khoản phải thu.
• Hàng bán trả tiền trước ( Payment in advance) Từ góc nhìn của nhà cung cấp, hàng bán trả tiền trước thực chất là một khoản nợ – một khoản Doanh thu chưa thực hiện và được ghi nhận khi thực hiện chuyển giao tiền mặt.

Tại thời điểm chuyển giao dòng tiền, kế toán công ty ghi nhận Tăng TS tiền ( các khoản tương đương tiền ), tăng Doanh thu chưa thực hiện. Tại thời điểm chuyển giao hàng hóa, kế toán công ty ghi nhận Tăng Doanh thu/ Giảm Doanh thu chưa thực hiện.

2. Chuẩn mực kế toán ghi nhận doanh thu

Doanh thu phải được ghi nhận để ” mô tả việc chuyển giao hàng hóa hoặc dịch vụ đã hứa cho khách hàng với số tiền phản ánh sự cân nhắc mà đơn vị dự kiến được hưởng khi trao đổi lấy hàng hóa hoặc dịch vụ đó.

Quy trình 5 bước ghi nhận doanh thu:

Bước 1: Xác định ( các) hợp đồng với khách hàng.

Hợp đồng là một thỏa thuận quy định các quyền và nghĩa vụ có thể thực thi. Một bản hợp đồng cần có 5 tiêu chí sau:

• Các bên thực hiện hợp đồng chấp nhận và cam kết thực hiện các nghĩa vụ được quy định trên hợp đồng.
• Công ty có thể xác định quyền lợi và nghĩa vụ của các bên liên quan đối với hàng hóa dịch vụ được chuyển giao
• Điều khoản thanh toán đối với hàng hóa dịch vụ cần phải được xác định rõ ràng.
• Hợp đồng mang tính chất thương mại.

Thu nhập có thể ghi nhận được cân nhắc dựa trên ngưỡng áp dụng của 2 chuẩn mực cụ thể như sau:

• IFRS: ” có thể xảy ra ( probable) nghĩa là có nhiều khả năng xảy ra hơn là không
• US GAAP : Có thể xảy ra ( Probable) nghĩa là có khả năng xảy ra

Bước 2 : Xác định nghĩa vụ thực hiện riêng biệt / khác biệt trong hợp đòng.

Nghĩa vụ thực hiện ( performance obligation) là một lời hứa cung cấp một hàng hóa hoặc dịch vụ riêng biệt ( distinct) . Một hàng hóa hoặc dịch vụ được xem là riêng biệt nếu đáp ứng cả hai tiêu chí sau:

Khách hàng có thể nhận được lợi ích từ chính hàng hóa/ dịch vụ hoặc từ việc kết hợp với các nguồn lực sẵn có khác

Lời hưu chuyển giao hàng hóa hoặc dịch vụ có thể được xác định riêng biệt với bất kỳ lời hứa nào khác.

Trường hợp mỗi nghĩa vụ thực hiện đã xác định được hạch toán riêng. Nếu không kế toán chỉ hạch toán vào một nghĩa vụ duy nhất.

Bước 3: Xác định giá giao dịch.

Giá giao dịch là số tiền mà người bán ước tính sẽ nhận được khi trao đổi hàng hóa hoặc dịch vụ được xác định trong hợp đồng với người mua.

Bước 4: Phân bổ giá cho các nghĩa vụ thực hiện trong hợp đồng.

Giá giao dịch phải được phân bổ cho từng nghĩa vụ thực hiện dựa trên giá riêng ( stand-alone price) của từng nghĩa vụ thực hiện.

Bước 5: Ghi nhận doanh thu khi đơn vị thực hiện nghĩa vụ.

Đơn vị sẽ ghi nhận doanh thu có thể nhận được ngay sau khi thực hiện ngahĩ vụ bằng cách chuyển giao quyền sử dụng sản phẩm / dịch vụ cho khách hàng. Các yếu tố cần xem xét khi đánh giá liệu khách hàng có quyền được sử dụng tài sản/ dịch vụ tại thời điểm hay không bao gồm.

• Doanh nghiệp có quyền hợp pháp được nhận khoản thanh toán.
• Khách hàng có quyền hợp pháp đối với sản phẩm/ dịch vụ.
• Khách hàng sở hữu sản phẩm/ dịch vụ
• Khách hàng có những rủi ro hay lợi ích nhất định khi có được quyền sở hữu
• Khách hàng đã chấp nhận tài sản.

Mô tả các nguyên tắc và chuẩn mực kế toán chung về ghi nhận doanh thu, các ứng dụng ghi nhận doanh thu cụ thể và ý nghĩa của các lựa chọn ghi nhận doanh thu đối với phân tích tài chính.

II. Tìm hiểu về các yếu tố có thể ảnh hưởng tới việc ghi nhận doanh thu

1. Hợp đồng dài hạn

Trường hợp tổn thất đã được ước tính trên hợp đồng => Ngay lập tức ghi nhận khoản lỗ trên báo cáo, bất kể phương pháp nào được sử dụng

• Lợi nhuận của hợp đồng có thể được đo lường một cách đáng tin cậy
• Lợi nhuận của hợp đồng không thể đo lường một cách đáng tin cậy

2. Cân nhắc linh hoạt

Nguyên tắc : Tiền thưởng thành tích ( bonus) nên được thêm vào doanh thu nếu khả năng đạt được rất cao.

3. Sửa đổi hợp đồng

Nguyên tắc :

• Sửa đổi hợp đồng để mở rộng một phần của hợp đồng hiện có nếu hàng hóa, dịch vụ được cung cấp không khác biệt với hàng hóa, dịch vụ đã được chuyển giao.
• Sửa đổi hợp đồng như một hợp đồng mới nếu hàng hóa, dịch vụ cung cấp khác với hàng hóa, dịch vụ được chuyển giao.

4. Công ty hoạt động như một đại lý

Nguyên tắc :

• Doanh thu của đại lý ( Agent ) = Hoa hồng bán hàng
• Doanh thu công ty gốc ( Principal) = Tổng số tiền đang xem xét